Gezondheidsorganisaties over houtrook

Wetenschappers ontdekken in toenemende mate dat onze gezondheid niet alleen afhankelijk is van onze genen en levensstijl maar ook van de kwaliteit van onze leefomgeving. Of jij dagelijks veel of weinig gezonde lucht inademt, bepaalt mede je gezondheid en levensduur. Daarom wordt wereldwijd onderzoek gedaan naar de effecten van fijnstof en steeds vaker ook naar de effecten van roet, dat als zeer schadelijk wordt beschouwd.

Sommige fijnstofdeeltjes zijn zo klein dat ze via de longblaasjes in de bloedbaan en dus overal in ons lichaam terecht kunnen komen. Onderzoek heeft aangetoond dat fijnstof ons brein kan bereiken en van roet is aangetoond dat het de placenta kan passeren en dus invloed heeft op de foetus. Ook zijn roetdeeltjes in urine aan te tonen.

Schadelijke deeltjes en moleculen in houtrook kunnen longkanker veroorzaken. Roken was 30, 40 jaar geleden ook gezellig, stoer. Misschien denken we over houtstook over 20 jaar wel net zoals we nu over roken denken. We moeten beseffen wat we onszelf en anderen aandoen.

Radio-interview (2019) met longarts Hans in ’t Veen, Franciscus Gasthuis en Vlietland te Rotterdam.

De WHO

Bij de gezondheidseffecten van houtrook wordt vooral gekeken naar de effecten van fijnstof, de bewezen kankerverwekkende PAK’s en roet (‘black carbon). De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt in haar rapport uit 2015 over houtstook dat er inmiddels voldoende bewijsmateriaal is om verwarming met hout in verband te brengen met gezondheidsproblemen zoals luchtwegaandoeningen en met vroegtijdige sterfte door hart- en vaatziekten. Over de vraag of de fijnstofuitstoot van houtkachels even schadelijk is als die door bijvoorbeeld het verkeer is de WHO duidelijk. Er zijn volgens de WHO genoeg studies die deze conclusie onderbouwen.

Gezondheidseffecten

Blootstelling aan fijnstof heeft in het gunstigste geval oogirritaties, hoestaanvallen of benauwdheid tot gevolg. Maar het kan eveneens het verloop van luchtwegaandoeningen zoals astma, COPD, bronchiolitis (een ontsteking van de kleinste luchtwegen) en middenoorontsteking verergeren en leiden tot chronische aandoeningen. Langdurige blootstelling wordt bij kinderen in verband gebracht met infecties (waaronder longontsteking) van de lagere luchtwegen (bronchiën, longweefsel en longblaasjes) en bij vrouwen met COPD, verminderde longcapaciteit en longkanker. Ook ziet de WHO een samenhang met doodgeboortes en baby’s met een laag geboortegewicht.

Overheidsvoorlichting

De WHO roept de westerse landen op om over te schakelen op schone energiebronnen en houtstook zo veel mogelijk te vermijden, vooral in dichtbevolkte gebieden. En het zeker niet te gebruiken als luxe in de vorm van sfeerverwarming, zoals in Nederland meestal het geval is. Houtstook zorgt in woonwijken voor een piekbelasting die meestal niet wordt gemeten en waar geen regelgeving voor bestaat, in tegenstelling tot de uitstoot van verkeer of industrie. De WHO pleit daarom voor overheidsvoorlichting over gezondheidsrisico’s en dringt er daarbij op aan dat het imago van houtstook wordt omgebogen van gezellig naar ongezond.

Gezondheidsraad

Het onafhankelijke adviesorgaan van de overheid, de Gezondheidsraad, erkent in haar rapport uit 2018 dat er nog veel gezondheidswinst is te behalen uit het schoner maken van de lucht. In Nederland leidt luchtvervuiling tot naar schatting twaalfduizend vroegtijdige sterfgevallen. Vooral het verkeer, de veehouderij en de industrie komen in het rapport aan bod.

Toch wordt ook de houtstook genoemd. De Gezondheidsraad roept op om de emissies door particuliere houtstook terug te dringen. Zij denkt daarbij aan strengere emissie-eisen voor houtkachels, aan maatregelen om het gebruik van hout- en pelletkachels in woningen te ontmoedigen, bijvoorbeeld door voorlichtingscampagnes over houtstook. Alleen de eerste eis heeft de verantwoordelijke staatssecretaris ter harte genomen door een versnelde invoering van de Ecodesignregeling. Ook roept de Gezondheidsraad op om de strictere fijnstofnormen van de WHO te gaan hanteren in plaats van de ruimere EU-normen.

De Gezondheidsraad erkent dat de fijnstof-emissies (PM2.5) door houtverbranding in huishoudens nog niet goed kunnen worden ingeschat: ‘De emissies van houtstook kunnen een factor drie tot vijf hoger liggen, wanneer nieuwe inzichten rond de deeltjesvorming door condensatie van vluchtige organische stoffen meegenomen worden.’

GGD’s

Inmiddels waarschuwen alle GGD-regio’s op hun sites voor houtrook. Vooral de GGD Amsterdam, die zelf actief de luchtkwaliteit meet, is heel stellig: het stoken van hout past niet in woonwijken. Houtrook van kachels, maar ook van barbecues, terraskachels en vuurkorven is altijd ongezond. Het gevolg van houtrook is bovendien dat mensen vaak niet goed meer kunnen ventileren, ook dat is ongezond. Bij erge zomerhitte kan dit bij ouderen zelfs dodelijk zijn.

Patiëntenverenigingen

Het Longfonds wil dat gemeenten een actieve rol spelen bij het geven van voorlichting over de gezondheidsrisico’s van houtrook. Uit eigen onderzoek in 2018 onder 85.000 mensen bleek dat velen zich hierover zorgen maken: Het meest genoemd werden verkeer (ruim 20.000 keer) en houtkachels (ruim 16.000 keer). Daarnaast maken 25.000 mensen zich druk over de luchtkwaliteit in het algemeen.

Ook de Hartstichting staat op het standpunt dat alle bronnen van luchtvervuiling en dus ook houtrook aangepakt moeten worden.

RIVM

Op de site van het RIVM staan ook verschillende documenten met betrekking tot houtrook.