Bert Brunekreef in de Volkskrant nav fijnstof door melkindustrie
Bert Brunekreef is hoogleraar milieu-epidemiologie aan de Universiteit Utrecht en het UMC en internationaal expert op het gebied van fijnstof.
De kranten melden geregeld dat er duizenden extra doden per jaar vallen door fijnstof. Toch lijkt het niet erg te leven. Raar?
‘Helemaal niet raar. Sommige gezondheidsvraagstukken hebben een duidelijk oorzaak en duidelijke slachtoffers. Verkeersongevallen zijn een voorbeeld. Roken is een tussencategorie, daar weet je als roker min of meer dat het gevaarlijk is. Maar fijnstof is, op wat roet op de vensterbank na, meestal onzichtbaar, zeker in Nederland. En de effecten zijn statistisch: ze zijn moeilijk naar een individu te vertalen.’
Hoe groot zijn die gevolgen?
‘Het aantal extra doden per jaar spreekt doorgaans het meest aan. Dat zijn er in ons land tussen de tien- en vijftienduizend, is de schatting. Gemiddeld verliezen mensen een half jaar tot driekwart jaar, oplopend tot een jaar langs drukke wegen.’
Mensen denken gemakkelijk: dat laatste half jaar op mijn 80ste zal verder wel.
‘Dan vergeet je dat het statistiek is, een gemiddelde. In feite is de hele populatie op zo’n plek ongezonder. Meer hart en vaatziekten, meer hartaanvallen, meer luchtwegproblemen. Ook lang voor je 80 bent.’
Hoe kan iets als fijnstof eigenlijk hartproblemen veroorzaken?
‘Er zijn verschillende routes gevonden. Het stof van meer dan 100 nanometer kan in de longen ontstekingen veroorzaken, waardoor stress-eiwitten in het bloed komen. Kleiner stof kan eventueel rechtstreeks in de bloedbaan komen of in de hersenen, via de neuszenuw. Er kan ook een rechtstreeks effect op het zenuwstelsel zijn.’
En de Nederlandse normen voorkomen dat allemaal niet?
‘We hebben hier de Europese grenswaarde van 25 microgram per kubieke meter als jaargemiddelde, maar die staat in geen verhouding tot wat je medisch zou willen. De Wereldgezondheidsorganisatie, de WHO, noemt 10 microgram en is bezig met een nieuwe waarde, omdat je in nieuw onderzoek zelfs onder de 10 microgram nog effecten ziet.’
Waarom hebben wij het dan nog over 25 microgram?
‘WHO-advieswaarden zijn puur medisch en houden geen rekening met haalbaarheid of betaalbaarheid. Dat Europa zo hoog zit, komt doordat de grenswaarde in 2008 is vastgesteld, toen veel Oost-Europese lidstaten toetraden. Die hadden nooit kunnen voldoen aan een scherpere grenswaarde. Dat zou enorme boetes hebben betekend. We hanteren hier dus eigenlijk Oost-Europese normen.’
Halen we die wel?
‘Vrijwel overal, althans in Nederland. Wereldwijd neemt het probleem van de fijnstof toe. India en China zijn drama’s. Anderzijds hanteren de Verenigde Staten 12 microgram en dat halen ze zonder morren. Het kan dus best.’
Er wordt vaak gezegd dat er ook hele veel natuurlijk fijnstof is, en dat wij trouwens sowieso fijnstof uit Duitsland binnenkrijgen.
‘Er is een natuurlijke component, maar die is beperkt; verkeer en industrie zijn wezenlijke bronnen en daar kun je wat aan doen. Dat er veel binnenwaait is waar, maar doorgaans vergeet men dat ons stof ook de grens over waait. We zijn een netto-exporteur van fijnstof.’