Bronnen voor gemeenten
Houtstook: helaas niet zo gezellig en goedkoop
1.
Stichting HoutrookVrij krijgt veel meldingen van wanhopige mensen die in eigen huis en tuin onontkoombaar worden blootgesteld aan houtrook, wat hun gezondheid aantast maar waarbij stokers aangeven niet te willen stoppen omdat zij ‘schoon’ stoken na stooktips van de gemeente. Daarom pleit Stichting HoutrookVrij al langer voor het verstrekken van informatie waaruit blijkt dat ook goed gestookte moderne EcoDesign kachels erg schadelijk zijn.
2.
Milieu Centraal zegt dat ‘schoon’ stoken niet bestaat. Bij de beste kachels ontstaat fijnstof en daar is geen drempelwaarde voor. Hout stoken zorgt dus altijd voor serieuze gezondheidsrisico’s en brengt meer CO2 in de lucht. Milieu Centraal wijst op de grote bijdrage van houtstook aan het fijnere fijnstof (PM2,5) vergeleken met de industrie of scheepvaart. Bovendien komt houtrook midden in woonwijken vrij, op leefniveau. Daarom adviseert Milieu Centraal ook geen stooktips meer, stoken is altijd schadelijk.
3.
Houtstook heeft in 2022 met 27% bijgedragen aan het PM2,5 fijnstof, met 75% aan PAK en met 29% aan benzeen. Dat is te vinden bij de emissieregistratie van de overheid. Het RIVM berekende ook 75% PAK voor 2021 (blz. 4, 2e kop). PAK (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen) vallen onder de categorie ‘Zeer Zorgwekkende Stoffen’ van de overheid, omdat ze cellen beschadigen en kankerverwekkend zijn. Volgens de brandweer ontstaat bij één op de drie woningbranden, de brand door een hout- of pelletkachel.
Het RIVM heeft voor 2022 het houtgebruik en de uitstoot lager ingeschat dan in 2021, vanwege warmere winters (Methodology Rapport, blz. 106). De cijfers zijn niet aangepast aan de hogere gasprijzen. Dat is vreemd omdat het aantal bedrijven, dat brandhout verkoopt, bij de Kamer van Koophandel is verdubbeld volgens Pointer en deze bedrijven de vraag nauwelijks aankonden in 2022. Daadwerkelijk toegenomen houtgebruik heeft dus nog hogere percentages tot gevolg.
4.
Roet uit houtstook blijkt de meeste oversterfte te geven. Tienjarig onderzoek in Londen naar kortdurende blootstelling aan roet gedurende één dag, toont aan dat roet uit houtstook de meeste extra sterfte veroorzaakt, ook in de drie dagen erna: 1,70% meer sterfte door longziekten en 0,51% meer totale sterfte. Verder onderzoek toont aan dat de oversterfte ook zomers kan optreden door houtstook buiten, er is dan minder roet maar wel met relatief schadelijker effect. Roet met alleen elementair koolstof (voornamelijk uit het verkeer) liet geen oversterfte zien.
5.
De bijdrage van houtstook aan de totale woningverwarming in 2022 is maar 6%:
• Een kleine minderheid van 12,6% van alle huishoudens stookt in een houtkachel of open haard volgens het CBS (blz. 11 en 12: 933/1355 x 18,1% = 12,6%). Daarvan blijkt de meerderheid één tot drie keer per week te stoken (blz. 17). Daarmee leveren zij 15,6 petajoule aan energie (blz. 27). Uit een enquête van het CBS in 2023 bleek opnieuw dat 12,6% binnen op hout stookt: 15% heeft een houtkachel of open haard, waarvan 15,8% hem niet gebruikt. Van de stokers stookte 30% meer en 19% minder in het jaar daarvoor.
• De totale energie voor de verwarming van woningen in 2022 bedroeg volgens TNO 250 petajoule (blz. 14). Het percentage van houtstook is dus: 15,6/250 = 6%.
6.
De gezondheidsschade door PM2,5 bestaat uit het (meer) ontstaan en ook verergeren van: oorontstekingen, luchtweginfecties, astma, COPD (longfalen), longkanker, hoge bloeddruk, hartfalen, hart- en herseninfarcten, hartritmestoornissen, te klein en te vroeg geboren kinderen, leerstoornissen, ADHD, autisme, depressies, dementie, ziekte van Parkinson, adipositas en diabetes 2, reuma, botontkalking, maag-, nier-, blaas-, lever-, borst-, en hersentumoren, leukemie en lymfomen.
De World Health Organization (WHO) heeft een overzichtsstudie in The Guardian besproken waarin wordt aangegeven dat PM2,5 bijna ieder orgaan kan beschadigen. Prof. Andersen vatte de gezondheidsschade in de onderstaande infographic (blz. 6) samen. Zij is hoofd van de European Respiratory Society (ERS) en lid van International Society for Environmental Epidemiology (ISEE).
7.
De WHO adviseerde in 2021 een nieuwe norm voor PM2,5 fijnstof. De oude norm van 10 microgram per kubieke meter – die overigens pas in 2030 in Europa van kracht wordt – blijkt verantwoordelijk voor forse oversterfte. Voor Europa is dat 11,8%, volgens de ISEE en ERS (Conclusie artikel: 1,118 keer). Vanwege de sterfte, de hoge zorgkosten en het breed gedragen en sterke bewijs, dringen zij aan op o.a. een houtstookverbod (artikel, eerste en vijfde kop).
Andere instanties zien eveneens een houtstookverbod als onvermijdelijk om de nieuwe PM2,5 norm te behalen, zoals het RIVM en het Duitse Umwelt Bundes Amt. De Australische ACT adviseerde een stookverbod nadat stooktips en moderne kachels de luchtkwaliteit niet verbeterde (zie Summary). Kachel-omruil-programma’s in Nieuw-Zeeland, de VS en Canada bleken ook niet effectief. Al eerder ontraadde het Interparlementaire Beleidsoverleg Luchtkwaliteit particuliere houtstook (blz. 11). Recent nog adviseerde CE Delft een houtstookverbod als meest (kosten)effectief (blz. 3) en riepen de Engelse kinderartsen op tot een houtstookverbod.
8.
Aanzienlijke toename van ziekten bij hogere PM2,5 concentraties:
• 68% vaker longkanker bij stokende zussen dan bij niet-stokende zussen, Sisteronderzoek
• 34% vaker te klein geboren kinderen bij iedere 10 microgram per kubieke meter (10 mcg/m3) volgens alle goed uitgevoerde Europese onderzoeken. Zij hebben vaker longziekten, hart- en vaatziekten, leerproblemen, ADHD en autisme, volgens het RIVM.
• 79% vaker ADHD bij kinderen die leven in gebieden met het kwart aan hoogste concentraties vergeleken met kinderen in het laagste kwart, in Taiwan. Ook Rotterdamse kinderen hebben een gedeeltelijk dunnere hersenschors en vaker impulsiviteit bij blootstelling aan hogere PM2,5 concentraties.
• 85% vaker dementie per 10 mcg/m3 volgens alle verzamelde en goed uitgevoerde Amerikaanse onderzoeken (17% per 2 mcg/m3).
• 80% vaker reuma bij volwassenen die leven in gebieden met het kwart aan hoogste PAK concentraties vergeleken met hen in het laagste kwart, volgens Amerikaans onderzoek. PAK uit sigaretten lieten geen verband zien.
• 150% vaker sterfte aan Covid per iedere 10 mcg/m3 volgens Amerikaans onderzoek
• 65% vaker long Covid per 10 mcg/m3 bij voorheen gezonde jongvolwassenen in Zweden
• 50% vaker sterfte als gevolg van Parkinson per 10 mcg/m3 volgens Europees onderzoek
• 12% vaker borstkanker per 10 mcg/m3 volgens Europees onderzoek (6% per 5 mcg/m3)
De onderzoekers corrigeerden goed voor de invloed van andere risicofactoren.
Gemeentebeleid in het omgevingsplan kan schade door houtstook voorkomen.
Weeg de belangen van een kleine minderheid (gezelligheid en financiële voordelen) niet langer zwaarder dan het leed en de hoge kosten van de schade aan de volksgezondheid, de natuur en het klimaat.
A. Informeer inwoners dat houtstook altijd schadelijk is voor de gezondheid, de natuur en het klimaat. Ook bij de beste kachels ontstaat fijnstof waarvoor geen drempelwaarde bestaat. Houtstook zorgt altijd voor serieuze gezondheidsrisico’s en natuurschade en brengt extra CO2 in de lucht. Dat is de campagneboodschap van Milieu Centraal. Er ontstaan niet alleen longziekten en hart- en vaatziekten, maar nog veel meer, zie punt 6. Een kleine stokende minderheid (12,6% binnen, 20% ook buiten) schaadt de grote meerderheid. De hoge percentages veroorzaakt door houtstook (27% PM2,5, 75% PAK, 29% benzeen) zijn in woonwijken vlak bij de bron nog hoger.
B. Biedt alternatieven voor gezelligheid en lagere verwarmingskosten: subsidieer woningisolatie en (hybride) warmtepompen, adviseer een elektrische BBQ en tuinlampionnen of elektrische kaarsen. Er zijn ook schone vlammen zoals in waterdamphaarden, haarden met holografische vlammen, elektrische haarden of de haardvuurvideo op YouTube op de TV. Zij verwarmen niet, een ethanolhaard – ook zonder schoorsteen en fijnstof – doet dat wel. Toegevoegde geurstoffen en gel kunnen daarentegen wel gevaarlijke en irriterende stoffen veroorzaken, volgens Milieu Centraal in Trouw.
C. Werk aan een algeheel stookverbod in het Omgevingsplan, zoals in Utrecht. Voer alvast een overgangsmaatregel in, zoals een stookverbod bij code rood en oranje in Amersfoort, gevolgd door een stookverbod met uitzondering van een vast stookdagdeel/week, zodat daarbuiten veilig ventileren en buitenzijn wel weer mogelijk is. Ook het invoeren van een houtstookverbod buiten in parken en tuinen is mogelijk zoals in Utrecht in 2025 is ingevoerd. Voer een verbod in op houtstook in nieuwbouwwoningen, zoals in 2025 gaat plaatsvinden in Utrecht en in 2027 ook in Amsterdam. Dat kan ook landelijk plaatsvinden door het schrappen van houtstook als hernieuwbare verwarmingsbron in de landelijke Bengnormering.
D. Compenseer mensen met moderne houtkachels als hoofdverwarming om overgangstermijnen te voorkomen. Zij zijn helaas ten onrechte geadviseerd dat moderne hout- en pelletkachels/ketels schoon en duurzaam zouden zijn. Zo kunnen stookverboden – ook een totaal stookverbod – snel worden ingevoerd.
E. Handhaaf uiteindelijk een houtstookverbod steekproefsgewijs en bij – ook anonieme – klachten op eenvoudige wijze met een warmtesensor en fijnstofmeter bij de schoorsteen via een drone (politie en brandweer hebben ervaring) of een uitschuifbare stellage.