Zelf meten

Het is tegenwoordig goed mogelijk zelf de luchtkwaliteit in en rondom uw huis te meten met behulp van sensoren. Een ogenschijnlijk eenvoudige kwestie, maar om daarop een eenvoudig antwoord te geven is afhankelijk van de volgende afwegingen:

1. Wat wil je met eigen metingen bereiken?

2. Wil je een kant-en-klaar- of doe-het-zelf product?

3. Wil je de meetresultaten voor eigen gebruik of delen met anderen?

4. Wat is je beschikbare budget?

Wat je wil je bereiken met zelf meten?

Het RIVM meet met professionele apparatuur de luchtkwaliteit op zo’n 80 locaties in Nederland. Deze meetresultaten worden in een rekenmodel gestopt en op basis daarvan wordt het landelijk luchtmeetnet gepubliceerd.

Wie het landelijk luchtmeetnet van het RIVM raadpleegt, krijgt een globale indruk van de luchtkwaliteit in zijn omgeving. Inwoners van enkele grotere steden hebben het voordeel dat zij daarnaast nog een professioneel opgezet lokaal netwerk kunnen raadplegen, zoals Eindhoven met AiREAS en Nijmegen met Smart Emission. Het voordeel van zo’n lokaal netwerk is dat op basis van de vele sensoren op een beperkt gebied al nauwkeuriger uitspraken over de werkelijk gemeten luchtkwaliteit ter plekke kunnen worden gegeven.

Voor wie gedetailleerd wil weten wat de luchtkwaliteit is in zijn woonplaats, woonwijk of straat moet meestal zelf aan de slag gaan. De door het RIVM berekende luchtkwaliteit voor de eigen omgeving kan sterk afwijken van ter plekke gedane metingen, omdat lokale bronnen een grote impact kunnen hebben op de lokale luchtkwaliteit. Hierbij kun je denken aan een bedrijf in de buurt dat bij een bepaalde windrichting goed is te ruiken, maar ook houtkachels hebben vaak een grote impact op de luchtkwaliteit rondom je huis. Door zelf de luchtkwaliteit te meten met sensoren heb je een beter inzicht in wat je werkelijk inademt.

Er zijn tegenwoordig veel typen sensoren verkrijgbaar en er kunnen vele stoffen worden gemeten. De meeste interesse gaat echter uit naar de volgende metingen:

Fijnstof: PM1 (“Particulate Matter” tot 1µm), PM2.5 (tot 2.5 µm), PM10 (tot 10 µm)

Meteo (temperatuur, luchtdruk, luchtvochtigheid)

Koolmonoxide (CO) en kooldioxide (CO₂)

Andere gassen (VOC: Vluchtige Organische Componenten)

Alleen of met anderen meten?

Het delen van meetresultaten met anderen kan een grote meerwaarde hebben. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het onderstaande Sensor Community project. Het kaartje hieronder toont het vuurwerkmoment van de jaarwisseling 2017/2018. Zonder de meetresultaten van duizenden sensoren was er niet zo’n grootschalig en informatief overzicht van het vuurwerk in Nederland en Duitsland te geven.

Een visualisatie gebaseerd op sensoren van talloze burgerwetenschappers. Als burgers georganiseerd de luchtkwaliteit meten noemen we dat ook wel Citizen Science.

Voor metingen binnenshuis is het aan te bevelen om juist niet (direct) te delen. Ga hier in ieder geval voorzichtig mee om. Dit heeft met privacygevoelige informatie te maken.

Wil je je data delen, kies dan voor een sensor die ook aangesloten kan worden op diensten die via het internet worden aangeboden. Het RIVM heeft ook een RIVM dataportaal waaraan je je eigen sensor kan koppelen, zodat de data van je eigen sensor zichtbaar worden voor iedereen.

Hoeveel geld heb je over voor de sensor?

Voor het eerder genoemde Sensor Community project kun je voor een paar tientjes zelf een sensor samenstellen. Er is zeker wat technische kennis of hulp voor nodig en ook de software moet ingeregeld worden. Maar als dat lukt, krijg je gratis web-service inclusief kaart en grafieken.

Een ander voorbeeld is de AirVisual Pro Monitor voor circa €250,-. Deze monitor is alleen voor binnen geschikt en meet naast fijnstof PM2.5 ook nog meteo en CO2. Een mooie led display geeft de meetwaarden weer.

En dan loopt het voor wat betreft mogelijkheden en kosten redelijk snel op van enkele honderden tot circa duizend euro. Als voorbeeld de Dylos DC1700PM, te koop voor circa E750,=.

Visualiseren van de metingen

De meetgegevens kunnen op vele wijzen gevisualiseerd worden. Als je aangesloten bent bij een georganiseerd netwerk, dan worden de metingen automatisch in grafieken gepresenteerd op de webpagina. Het is ook mogelijk de metingen te downloaden voor eigen gebruik.

Als je niet bent aangesloten bij een georganiseerd netwerk, dan zal je zelf moeten zorgen dat je de metingen kan downloaden naar je pc. Vooral bij de duurdere sensoren is dit vaak al geregeld via een bestaande poort en software. Bij zelfbouw kits, zal je moeten zorgen dat de metingen worden doorgestuurd naar je thuisnetwerk via wifi of LAN (lokaal thuisnetwerk).

Het verwerken van de metingen kan goed in Excel plaatsvinden, omdat hier import van vele bestandstypen mogelijk is.

Een voorbeeld van een grafische weergave van metingen zie je in onderstaande grafiek.