Hout- en pelletkachels: erg grote vervuilers

Stop de mini-biomassacentrales in onze wijken

Terwijl de discussie over de biomassacentrale het kookpunt nadert, blijft het oorverdovend stil op het vlak van de mini-biomassacentrale: de hout- en pelletkachel. Ten onrechte want in de discussie weegt het argument ‘luchtkwaliteit’ zwaar. En laten die ‘mini-biomassacentrales’ nu sterk vervuilend zijn. Ze stoten maar liefst twaalf keer zoveel fijnstof PM2.5 uit als alle energiebedrijven inclusief biomassacentrales uit. (1)

Waarom pakt dit voor de houtkachel zo ongunstig uit? Allereerst in vergelijking met die geavanceerde biomassacentrales is het een primitieve kachel die ook nog eens een pijp heeft die veel dichter uitstoot  bij ons ademniveau. Bij een biomassacentrale is de uitstoot in hogere luchtlagen waardoor de schadelijke stoffen zich over een groter gebied als een fijnstofdeken verspreiden en dus verdunnen. Maar ook geavanceerde filterinstallaties en een ingewikkeld productieproces gerund door professionals maken de biomassacentrales relatief veel schoner.

Ook qua ultrafijnstof worden door de Stichting HoutrookVrij bizar hoge waarden gemeten bij zowel de pellet- als houtkachel , waarden die bij lange na niet worden gehaald bij de metingen die het RIVM verrichtte in het nabij Schiphol gelegen Haarlemmermeer. (2)

Klimaatneutraal?

Al in 2004/5 waarschuwde de WHO de westerse landen voor het als duurzaam promoten van (houtige) biomassa. De Rijksoverheid luisterde hier niet naar.  Tot 1 januari 2020 kreeg de vervuiler zelfs subsidie voor zijn ‘CO2 neutrale’ pelletkachel. Vanwege de hoge fijnstofuitstoot is deze subsidie inmiddels gestopt. De rijksoverheid heeft echter nog steeds belang bij deze vorm van houtige biomassa, omdat ze alle vormen hiervan, van houtkachel tot zelfs de houtskoolbarbecue,  tot de ‘hernieuwbare’ energie mag rekenen. (3) De Nederlandse prestaties op het gebied van hernieuwbare energie zijn zo laag dat alle kleine beetjes helpen.

Ontbossing

De mini-biomassacentrales draaien bovendien op dezelfde brandstof als de grote varianten: gekapte bomen al dan niet verwerkt tot houtpellets.  De grootschalige ontbossing die daarvoor nodig is draagt allerminst bij tot het oplossen van het klimaatprobleem.

Ping-pongdossier

Het gevolg van dit beleid is dat in menige woonwijk de al dan niet gesubsidieerde mini-biomassacentrales nog lang zullen blijven doorroken, zelfs als de rijksoverheid haar beleid inzake biomassa en hernieuwbare energie herziet. De subsidiërende rijksoverheid is probleemeigenaar van dit dossier maar zij verwijst  de burger naar de gemeente.

De gemeenten hebben geen positieve baten van houtrook en mogen zich alleen met de lasten bezighouden: burenruzies en meldingen houtrookoverlast. Zij kunnen wel voorlichten, meten en handhaven, maar zelfs de logische eerste stap, voorlichten, nemen de meeste gemeenten niet. Er zijn zelfs gemeenten waar de burger op de gemeentelijke website over houtrook, als die al bestaat,  kan lezen dat hij in Den Haag moet zijn. (4)

Momentum

Door dit beleid ontstaat er veel ongelijkheid tussen burgers en het zal niet leiden tot een werkelijke oplossing van het probleem. Er bestaat immers geen rem op het aantal mini-biomassacentrales per straat. Als er al een geschikt moment was om het beleid ten aanzien van de hout- en pelletkachels, en ook de zeer vervuilende vuurkorf, te wijzigen dan is het nu. De wetenschappelijke inzichten over fijnstof worden bovendien steeds alarmerender: hoe minder fijnstof ingeademd hoe beter. En ook:  houtrook, bron van fijnstof en roet, wordt steeds vaker genoemd als schadelijk voor de ongeboren vrucht. (5)

Alleen met een verbod gaan we dit houtrookprobleem oplossen, anders modderen we nog jaren voort, want hout- en pelletkachels worden niet snel in woningen vervangen. En dat komt de volksgezondheid niet ten goede. In het Interdepartementaal Beleidsonderzoek stond al dat qua luchtvervuiling de meeste gezondheidswinst te boeken is met het aanpakken van de hout-en pelletkachels. (6) Volgens de nieuwste Landelijke Nota Gezondheidsbeleid 2020-2024 van het Ministerie VWS heeft elke burger recht op ‘een  gezonde en inclusieve sociale leefomgeving’. (7)  Met houtrook is dat allerminst het geval. (8) Dus waar wacht de overheid nog op?

Bronnen:

1. https://houtrookvrij.nl/infographics/De Gezondheidsraad spreekt in haar nota Gezondheidswinst door schonere lucht uit 2018 over een onderschatting in de officiële registratie van de fijnstofuitstoot PM2.5 door houtstook.“De emissies van houtstook kunnen een factor 3-5 hoger liggen, wanneer nieuwe inzichten rond de deeltjesvorming door condensatie van vluchtige organische stoffen meegenomen worden.” Ook het barbecueën met houtskool ( niet meegeteld) kan als  een mogelijk medeverklaring voor de onderschatting gelden.Zie Achtergronddocument Luchtverontreiniging nr.2018/01B, p. 5 bij Gezondheidswinst door schonere lucht: https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2018/01/23/gezondheidswinst-    door-schonere-lucht
2. https://houtrookvrij.nl/2019/12/14/moderne-pelletkachel-stoot-evenveel-ultrafijnstof-uit-als-houtkachel/
3. https://twitter.com/BM_Visser/status/1266649705137799168  Tweet 30 mei 2020 “Voordat u zich vandaag ergert aan de houtskool barbecue van de buren…. besef dat ze daarmee bijdragen aan hernieuwbare energie. Per jaar is dat goed voor 0,3 PJ. Bijna gelijk aan de hoeveelheid waterkracht in NL of aan de energieopbrengst van 10 grote 3 MW windturbines.” B.M. Visser is oa. lector energietransitie aan de Hanzehogeschool.
4. Standpunt Ede: “Als gemeente begrijpen we dat voor sommige inwoners houtrook veel overlast geeft. We krijgen daarom wel eens de vraag of we het stoken van een kachel of open haard willen verbieden. Dit is geen bevoegdheid van de gemeente. Het zogeheten ‘bevoegde gezag’ is de Tweede Kamer.” https://www.ede.nl/aanvragen-en-regelen/houtstookhttps://www.rijksbegroting.nl/beleidsevaluaties/beleidsonderzoek/overzicht-afgeronde-iboshttps://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2020Z09240&did=2020D19907 Landelijke Nota Gezondheidsbeleid 2020-2024, p. 11.
5. https://houtrookvrij.nl/2020/06/01/nieuwe-wetenschappelijke-aanwijzingen-dat-houtrook-ongeboren-vrucht-schaadt/https://nrc.nl/nieuws/2019/09/17/roetdeeltjes-in-de-lucht-belanden-in-placenta-van-moeder-a3973632https://www.volkskrant.nl/wetenschap/belgisch-onderzoek-luchtverontreiniging-kan-doordringen-tot-in-de-baarmoeder~b879c52a/
6. Eindrapport IBO Lucht 2019, p 54
   Box 5: Particuliere houtstook ter illustratie “ De uitstoot van houtkachels, met name op koude en mistige dagen, heeft negatieve gezondheidseffecten. Dat is zeker het geval als meerdere woningen in een wijk een kachel hebben en die tegelijkertijd gebruiken. De rook van de kachels blijft in de wijk hangen en zorgt voor een tijdelijke hoge blootstelling aan schadelijke stoffen. In landelijk gebied, waar er veel meer ruimte tussen woningen zit, is het veel minder bezwaarlijk als meerdere woningen hun kachel ontsteken. Simpelweg omdat de stoffen minder als een ‘lokale deken’ blijven hangen. Daarbij is het directe netto gezondheidspotentieel in dichtbevolkte wijken veel groter dan in dunbevolkt gebied. Mogelijke maatregelen: een stookverbod bij bepaalde omstandigheden (risico op ‘wintersmog’) of – verdergaand – een algeheel stookverbod in dichtbevolkt en hoogbelaste gebieden.”
   Eindrapport IBO Lucht 2019, p 57:
   “De meeste gezondheidswinst is te behalen bij maatregelen ten aanzien van particuliere houtstook. Maatregelen op het terrein van houtstook zijn relatief zeer doeltreffend. Daarom wordt het ontraden van particuliere houtstook voor succesvol luchtkwaliteitsbeleid specifiek aanbevolen. Uit de analyses van RIVM en PBL blijkt dat maatregelen rond houtstook het grootste effect hebben op het reduceren van de blootstelling aan fijnstof.”
7. https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2020Z09240&did=2020D19907 Landelijke Nota Gezondheidsbeleid 2020-2024, p. 11.
8. Voor meer info over de burenruzies door oa. bbq en vuurkorf: 9. https://hetccv.nl/nieuws/deze-zomer-nog-meer-burenruzies-verwacht/